ĐTC Piô XII
Hôm thứ Hai, 4/3/2019, Đức Thánh Cha Phanxicô đã tuyên bố rằng Vatican sẽ mở những tài liệu văn khố liên quan đến triều đại của Đức Thánh Cha Piô XII. Theo đó, hồ sơ bí mật của vị giáo hoàng đã lãnh đạo Giáo hội trong Thế chiến thứ II sẽ được công bố vào năm tới.
ĐTC Phanxicô nói : “Nghiên cứu lịch sử một cách khách quan và nghiêm túc”, sẽ dùng để có thể đánh giá khả năng “ngoại giao hậu trường nhưng tích cực” của ĐTC Piô XII một cách sáng tỏ thích hợp. ĐTC Phanxicô nói rằng các tài liệu bí mật đầy đủ, được gọi là “văn khố lưu trữ” sẽ được công bố ngày 2/3/2020.
Triều đại Giáo hoàng của Đức Piô XII thường bị hiểu lầm. Các nhà phê bình đã buộc tội ngài đã thờ ơ với hoàn cảnh của người Do Thái trong Thế chiến thứ II, mặc dù một số tài liệu công khai cho thấy các nỗ lực có hệ thống của ngài để hỗ trợ người Do Thái ở Ý.
Vào cuối những năm 1990, việc xuất bản cuốn sách “Giáo hoàng của Hitler” (Hitler’s Pope) của tác giả người Anh tên là John Cornwell, đã tạo ra nhiều cuộc tranh luận về việc liệu Đức Piô XII đã hành động đủ để chống lại Đức quốc xã. Cuốn sách đã chỉ trích rất nhiều về Đức Piô XII và cho rằng ngài rõ ràng đã im lặng – nếu không phải là một kẻ đồng lõa – trong sự trỗi dậy của chủ nghĩa phát xít.
Năm 2015, một cuốn sách khác được xuất bản đã ghi lại cách ĐTC Piô XII chọn chống lại Adolf Hitler bằng hành động âm thầm thay cho sự phản kháng công khai. Sử học gia Mark Riebled, tác giả của cuốn sách Church of Spies: The Pope’s Secret War Against Hitler (Giáo hội Gián điệp: Cuộc chiến bí mật của Giáo hoàng chống lại Hitler), đã thu hút các tài liệu thời chiến và phỏng vấn các điệp viên tình báo Mỹ để nói về cách ĐTC Piô XII đã bí mật hỗ trợ cho ba nỗ lực lật đổ Hitler.
Trong một cuộc họp với các nhân viên kho lưu trữ văn khố bí mật của Tòa Thánh, ĐTC Phanxicô đã nói: “Giáo hội không sợ lịch sử, hơn thế, Giáo hội yêu chuộng lịch sử và luôn muốn yêu chuộng lịch sử nhiều hơn và tốt hơn, như Chúa yêu chuộng điều đó!”
Kho lưu trữ văn khố của Vatican cho toàn bộ triều đại giáo hoàng Piô XII, từ tháng 3/1939 đến tháng 10/1958, sẽ được công bố vào ngày 2/3/2020. Danh mục đầy đủ dự kiến sẽ bao gồm khoảng 16 triệu tài liệu.
ĐTC Phanxicô nói lúc bấy giờ “Đức Piô XII thấy mình đang lèo lái con thuyền thánh Phêrô tại một thời khắc đau buồn nhất và đen tối nhất của thế kỷ XX. Ngài phải đối mặt với những khoảnh khắc khó khăn nghiêm trọng, về những quyết định dày vò, về sự thận trọng của con người và Kitô giáo, điều mà có vẻ kín đáo.” ĐTC cũng nói thêm rằng : “Đối với điều này, một số người đã chỉ trích Đức Piô với một số định kiến hoặc cường điệu.”
Trước đây, ĐTC Phanxicô đã cân nhắc việc có thể mở án tuyên thánh cho ĐTC Piô XII, theo nguồn của Bộ Tuyên thánh.
ĐTC Benedictô XVI đã nâng Đức Piô XII lên hàng đáng kính vào ngày 19/12/2009, dựa trên kiến nghị của Ủy ban Điều tra án phong thánh của ngài.
Năm 1967, chín năm sau khi Đức Piô XII qua đời, khi bắt đầu tiến trình phong chân phước và phong thánh cho ngài, ĐTC Phaolô VI đã thành lập một Ủy ban Sử học để tiến hành một nghiên cứu kỹ lưỡng về cuộc đời và hành vi của người tiền nhiệm, đặc biệt chú ý đến các sự kiện trong Thế chiến II.
Việc nghiên cứu này đã dẫn đến việc xuất bản cuốn sách “Act et Documents du Saint Siège relatifs à la Seconde Guerre Mondiale” (Công vụ và Tài liệu của Tòa thánh liên quan đến Chiến tranh thế giới thứ hai), một bộ tài liệu gồm 11 tập từ kho lưu trữ văn khố bí mật của Vatican về triều đại giáo hoàng của Đức Piô XII trong thời gian hỗn loạn đó. Phần còn lại của các tài liệu về giáo hoàng Piô XII, vẫn chưa được công bố.
Riebling, tác giả cuốn sách đã nói với CNA : “Khi tìm hiểu về Đức Piô XII, và đã nghiên cứu về ngài trong nhiều năm, tôi tin rằng ngài muốn trở thành một vị thánh. Ngài muốn mọi người ở Đức trở thành những vị thánh.”
Riebling xác nhận : “Khi nghe tin một linh mục bị bắt vì cầu nguyện cho người Do Thái và bị đưa đến trại tập trung, Đức Piô XII đã nói: ‘Tôi ước gì mọi người sẽ làm điều đó’… nhưng ngài không nói điều đó một cách công khai.”
(Tóm lược và chuyển ngữ từ bài viết của Courtney Grogan đăng trên CNA)
